لطفا دقت كنید!! من از شما سوال می كنم آیا در مواقعی كه قرار است صبح زود از خواب بلند شوید نیز نمی توانید از خواب بلند شوید؟ مانند مواقعی كه برای رفتن به كوه و گردش با دوستان خود صبح زود برنامه ریزی نموده اید! یا مثلا امتحان دارید! آیا تاكنون فكر كرده اید چرا وقتی با دوستتان قرار دارید فورا بیدار می شوید و چه بسا بدون كوك كردن ساعت و از مدتها قبل از ساعت قرار خود به خود بیدار می شوید و هیچ چیزی مانع بیدار شدن شما نمی شود اما هنگامی كه می خواهید نماز بخوانید و با خدا صحبت كنید و قرار ملاقات با خدا دارید اینطور نیست و هر كاری می كنید بیدار نمی شوید و اگر بیدار شدید دوباره می خوابید؟
می دانید مشكل ما چیست؟ مشكل این است كه ما به قراری كه با دوستمان داریم بیشتر معرفت داریم و بیشتر ایمان داریم و رابطه با دوستان را بیشتر دوست داریم تا نسبت به خداوند. مشكل در ضعف ایمان است. نمی دانیم خدا چیست و چه خاصیتی برای ما دارد. از رابطه با دوست لذت می بریم اما از رابطه با خدا لذت نمی بریم. وقتی یاد دوست را در ذهن خود كوك می كنیم بدون ساعت بیدار می شویم ولی وقتی یاد خدا را در خود كوك می كنیم نمی توانیم بیدار شویم.
این یك مشكل فنی ایمانی است. تمام كسانی كه صبح بیدار می شوند و كسانی كه حتی قبل از صبح بیدار می شوند و نماز شب می خوانند اینها با ساعت بیدار نمی شوند. ساعت كمك می كند ولی ساعت به انسان انگیزه نمی دهد. دستگاه انگیزشی انسان را فقط و فقط خدا تحریك می كند. تا معرفت و محبت خدا در دل انسان كوك نشود انسان نمی تواند بیدار شود. شما اگر می خواهید صبح بیدار شوید اول باید عشق خدا را در خودتان كوك كنید و بعد البته رعایت موارد زیر هم می تواند كمك كار باشد.
رعایت نكاتی كه ذكر می شود بعد از كوك كردن یاد و عشق خداوند در دل می تواند شما را در بیدار شدن به موقع برای نماز صبح یاری كند .
1. هر چه معده در هنگام خواب شب سبك باشد، به هنگام صبح راحت تر می توانید از خواب برخیزید. از این رو فاصله ی 2 ساعت بین خوردن شام و خواب فاصله ی مناسبی است . البته بهتر است غذایی كه میل می كنید، نیز غذایی سبك و كم حجم باشد .حضرت عیسی -علیه السلام- می فرماید : ای بنی اسرائیل! پرخوری نكنید؛ زیرا هر كه زیاد بخورد، زیاد می خوابد وهر كه زیاد بخوابد، كمتر نماز می خواند وهر كه كمتر نماز بخواند، در زمره غافلان قلمداد می شود.2
امام صادق -علیه السلام-، در مورد سخنانی كه میان حضرت یحیی -علیه السلام- و ابلیس گذشت، فرمود : یحیی به شیطان گفت: این آویزها چیست؟ شیطان گفت: اینها شهوات و امیالی است كه فرزند آدم گرفتار آنها شده است. یحیی گفت: آیا چیزی از آنها برای من نیز هست؟ شیطان گفت: گاه سیر و پر می خوری و ما هم تو را از نماز و یاد خدا باز می داریم. یحیی گفت: با خدا عهد می بندم كه هرگز معده خود را از غذا پر نكنم و ابلیس گفت: من هم با خدا عهد می بندم كه از این پس هرگز مسلمانی را اندرز ندهم.
آن گاه امام جعفر صادق -علیه السلام- فرمود: ای حفص! با خدا عهد می بندم كه جعفر و خاندان جعفر هرگز شكم های خود را از طعام انباشته نكنند....3
2. بدن انسان به خصوص در شب به خواب كافی نیاز دارد و اگر این نیاز برطرف نشود در كار روزانه و .... ایجاد خلل می كند. شب نشینی ها و خوابیدن دیر هنگام در بیدار نشدن برای نماز و یا كسالت در آن بسیار مؤثر است. معمولا ً كسانی كه تا دیر وقت بیدارند، نمی توانند نماز صبح را بجا آورند. اگر هم بیدار شوند طبیعی است كه نمازی با كسالت و خواب آلودگی بخوانند .
حضرت علی -علیه السلام- درباره ی آیه ی " ای كسانی كه ایمان آورده اید در حال مستی به نماز نزدیك نشوید تا بدانید " چه می گویید پرسیدم فرموده : شما را از خواب آلودگی و چرتی است كه نمی گذارد بدانید در ركوع و سجود و تكبیرتان چه می گویید .4 بنابر این دیر خوابیدن در شب ما را از درك لذتهای معنوی در سحر و نماز محروم می كند.
3. رعایت آداب خواب از جمله : وضو گرفتن خواندن سوره های توحید، ذكر صلوات، تسبیحات اربعه، تسبیح حضرت زهرا ( سلام الله علیها ) آیة الكرسی بخصوص خواندن آیه ی آخر سوره ی كهف و نیز توسل به امام زمان برای محروم نماندن از فیض نماز اول وقت و ... از جمله اموری است كه خواب مؤمن را همراه با هدف و انگیزه می كند و این توجه و هدفمندی در بیداری صبح تأثیرگذار خواهد بود. البته اگر بجا آوردن همه ی آداب خواب برایتان سخت است به هر میزان كه مقدورتان می باشد انجام دهید .
4. در مواقعی كه زنگ ساعت شما را بیدار نمی كند، بهتر است به یكی از نزدیكان سفارش كنید كه شما را در ساعت مقرر بیدار كند. در ضمن برای ایجاد عادت می توانید مثلاً 20 دقیقه مانده به طلوع آفتاب بیدار شوید و نماز خود را بجا بیاورید و هر روز نماز خود را سعی كنید به نماز اول وقت نزدیك تر نماید.
5. انجام هر كاری در ابتدا ممكن است كمی سخت باشد، ولی با تمرین و ممارست و استقامت و پایداری آن عمل آسان خواهد شد. خیلی از جوانان تلاش كرده اند و به نتیجه نیز رسیده اند.
6. جهت پایبندی به تصمیم برای خود برنامه تنبیه بگذارید. به عنوان مثال با خود عهد ببندید كه هرگاه سر ساعت مورد نظر از خواب بلند نشدید، برنامه ی مورد علاقه تان را كه هر روز دنبال می كردید ترك نمایید.
7. یكی از كارهای شیطان قبل از انجام هرعبادتی این می باشد كه، آن را برای ما سخت جلوه می دهد. مانند ذره بین كه اجسام كوچك را بزرگ نشان می دهد و در این صورت است كه با بزرگ نشان دادن چیزی فرد در خود احساس ناتوانی می كند.
8. نمازهای روزانه ی خود را سعی كنید در مساجد به جای آورید و از این طریق روحیه یی معنویتان را بالا ببرید. هر مقدار كه ایمان تان افرایش یابد، انجام اعمال عبادی برایتان آسان تر خواهد شد.
9.همان طور كه انجام عبادت ایمان را افزایش می دهد، گناه نیز ایمان فرد را سست كرده و توفیق عبادت را از فرد می گیرد. بر این اساس باید انسان از گناه خود توبه حقیقی نماید تا به انجام عبادت موفق شود. پیامبر خدا - صلی الله علیه وآله و سلم- می فرماید: نیكی را نور دل و آرایه(زیبای و روشنای) رخسار و نیروی كار یافتم و بدی و گناه را سیاهی دل و سستی در كار و زشتی چهره .5
10. در مورد آثار و پیامدهای نماز تأمل كنید، البته اگر قبل از نمازهای روزانه و شب به هنگام خواب باشد، موثر تر است. این مطلب را به عنوان اصل كلی در ذهن داشته باشید، هر مقداری آگاهی ما در مورد مسئله ای افزایش یابد احتمال انجام آن كار (در صورت مثبت بودنش) نیز افزایش می یابد. از این رو به این مطالب دقت كنید. " و كسانی كه بر نمازهایشان مواظبت می كنند . آنان همان وارثانند(وارثان بهشت) ".6
امام علی -علیه السلام- می فرمایند : هیچ كاری نزد خدای ( عزو جل ) محبوبتر از نماز نیست. پس مبادا چیزی از امور دنیا شما را از اوقات نماز باز دارد ؛ زیرا خدای ( عز و جل ) مردمانی را نكوهیده و فرموده است : " همانان كه از نمازشان غافلند " یعنی از اوقات نماز غافلند و به آن اهمیتی نمی دهند.7 در اهمیت صبح همان بس كه خدای عز و جل به آن قسم خورده است : " و سوگند به صبح چون آشكار شود8 و سوگند به صبح چون بدمد9 ".
بر این اساس می توان با برنامه ریزی صحیح از این لحظات ملكوتی بهره برد و خود را محروم نكرد و آن را مقدمه ای برای سحر خیزی قرار داد . علامه حسن زاده ی آملی ( حفظه الله تعالی ) می فرمایند : كسی كه سحر ندارد از خود خبر ندارد !
پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : ای ابوذر! پروردگارت عزّ وجلّ، به وجود سه نفر، بر فرشتگانش می بالد : مردی كه در جایی تنها باشد وبه وقت اذان اذان بگوید ونماز بخواند. پروردگارت به فرشتگان می فرماید: ببینید بنده من نماز می خواند وهیچ كس جز من او را نمی بیند . پس هفتاد هزار فرشته به زمین فرود آیند وپشت سر او به نماز ایستند وتا فردای آن روز برایش آمرزش می طلبند.
و مردی كه شب هنگام در تنهایی برخیزد و نماز گزارد وسجده كند و در حال سجده خوابش برد . پس ، خداوند متعال فرماید : به بنده من بنگرید كه روحش نزد من است وبدنش در طاعت من سجده كنان. ...10
پیامبر خدا -صلی الله علیه و آله- می فرماید : هیچ بنده ای نیست كه به اوقات نماز و مواضع خورشید اهتمام ورزد مگر اینكه آسودگی در هنگام مردن و از بین رفتن غم و اندوه ها و نجات از آتش را برایش ضمانت كنم .11
پینوشتها:
1. صلوة الخاشعین، شهید دستغیب.
2. اسرار نماز، محسن قرائتی.
1 .نباء/9 و 10.
2 . میزان الحكمه/ ج 1/ ص 186 .
3 . همان/ 187.
4 . همان/ ج 7 / ص 3129.
5 . همان/ج3/114.
6 . مؤمنون / 9 و 10.
7 . میزان الحكمه / ج 7 / ص 3129.
8 . مدثر / 34.
9 . تكویر / 18.
10 . میزان الحكمه / ج 2/ ص 557.
11 . همان.